El becerisi aktiviteleri, genellikle yaşlı bireylerin aktif olmasını sağlayacak, bireylerin kendilerine olan güven hislerinin gelişmesine, moral artışlarının sağlanmasına, stres verici olaylarla baş etmelerine olumlu katkılar sağlayacaktır.
El Becerisi Aktivitelerinin Amaçları
- Yaşlı bireylerin ilgi alanlarını keşfetmelerini ve becerilerinin farkına varmalarını sağlamak,
- Bireylerin boş vakitlerini etkin bir şekilde değerlendirmelerini sağlamak,
- Kendilerine güven duygularının gelişmesini sağlamak,
- İnce kas motor becerilerini korumak,
- Kaba kas motor becerilerinin korunmasını sağlamak,
- El, göz, kulak ve beynin koordinasyonlarının devamını sağlamak,
- Bilek kaslarının hareket kabiliyetlerini ve parmak fonksiyonlarını kullanabilme yetenekleri korumaya çalışmak
- Grup çalışması yapılabilmesini ve bu becerileri korumak,
- İletişim becerilerinin korunmasını sağlamak
- Planlama becerilerinin arttırılmasının sağlanması
- Bireylerin kendi duygu ve düşüncelerini, ortaya çıkarabildiklerini eserlerine yansıtmalarını sağlayabilmek.
El Becerisi Aktiviteleri Planlanmasında Dikkat Edilecek Noktalar
- El becerileri aktiviteleri yaşlı bireyin ilgi alanlarına göre belirlenmektedir.
- Planlama yapılacağı zaman bireyin istekleri göz önüne bulundurulmalıdır.
- Yaşlı bireyler, hangi el becerisi çeşidini yapmak istiyorsa ya da onlar için hangi el becerisinin uygun olduğu düşünülüyorsa, o konuda bakım personellerine yönlendirilmelidir.
- Yaşlı bireylerin aktiviteye daha aktif katılımının sağlanması için bu aktivitelerin kendilerine olan faydalarından bahsedilmelidir.
- Uygulanacak aktiviteler için gerekli araç-gereçlerin ortamı sağlanmalıdır.
- Bakım personelleri, yaşlı bireylerle iletişim halinde olmalı, aktivitelerle ilgili fikirlerini almalıdır.
- Yaşlı bireylerin düşüncelerine saygı gösterilmelidir ve aktif olmaya teşvik edilmelidirler.
- El becerileri aktiviteleri, evlerde, huzurevlerinde ve hastanelerde rahatlıkla uygulanabilmektedir. Ayrıca gerekli durumlarda aktivitelere yönelik düzenlemeler yapılabilir.
Günlük Aktivite ve Egzersizlerde Temel Prensipler
Bireylerin günlük yaşamlarının normal olarak sürdürülmesi için gerekli olan aktivitelerin uygulanmasında güçlükler veya eksiklikler yaşanması olarak tanımlanabilen yetersizlik, ileri yaşlarda artış göstermektedir. Yetersizlik seviyeleri en iyi biçimde, yaşlı bireylerin günlük yaşam fonksiyonlarını (GYA) yalnız ya da yardım alarak sürdürmedeki yeterlilikleri ile değerlendirilmektedir. Standart yaşamın devam ettirilebilmesi için gerekqli olan günlük ve rutin aktiviteler; fiziksel fonksiyonlar (hareket etme, yürüme), zihinsel fonksiyonlar (mental, entelektüel ve kognitif), emosyonel fonksiyonlar (duygular), sosyal fonksiyonlar (toplum içi sosyal faaliyetler) olmak üzere toplam 4 grupta toplanmaktadır. Günlük yaşamda uygulanacak aktiviteler; temel GYA ve yardımcı (enstrumantal) GYA olmak üzere iki çeşit olmaktadır.
Temel GYA; Bireylerin yaşamlarını sürdürebilmesi için yapmaları gereken temel nokta aktivite uygulamalarıdır. Bu temel uygulamalar; banyo yapabilme, giyinme aktivitelerini kendi başlarına halledebilmeleri, tuvalete gitme, bağırsak boşaltımının sağlanması, mesane boşaltımının uygulanabilmesi, hareket etme yeteneğinin uygulanması (sandalyeye ve yatağa oturabilme kalkabilme, yürüyebilme), beslenme faaliyetlerinin sağlanması, sokağa çıkabilme, merdiven kullanabilme ve buna benzer aktiviteleri kapsamaktadır.
Enstrümental Günlük Yaşam Aktiviteleri (EGYA); Yardımcı aktiviteler olarak da tanımlabilmektedir. Bireylerin sosyo-kültürel ortamlara uyum sağlayabilmeleri için telefon kullanımları, market veya manavdan gibi işletmelerden alışveriş yapma, kendi yemeklerini hazırlayabilme, çamaşır yıkayabilme, ev işi yapabilme, maaş veya kira gelirlerini alabilme ve kendi ilaçlarını içebilme gibi aktiviteleri içermektedir.
Yaşlı bireylerin her bir aktiviteyi ne kadar yardımsız yani tek başlarına yapabildiği günlük yaşam aktivitelerindeki yeterliliklerini göstermektedir. Yaşlı bireylerde kronik hastalıkların artması ve bu durumla bağlantılı olarak kullandıkları ilaç sayıları artış göstermektedir. Yaşlı bireylerdeki çoklu ilaç kullanımları günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız olabilme yetisini ve yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bilişsel işlevlerin bozulmaya uğraması ile birlikte günlük yaşam aktivitelerinde de gerilemekte ve bağımsız gerçekleştirilebilecek pek çok aktivite yeterli düzeyde gerçekleştirilememektedir. Fiziksel yetersizliklerin artması da yaşam kalitelerinin bozulmasına neden olmaktadır bu durumda günlük yaşam aktivitelerine olumsuz olarak yansımaktadır.
Günlük Yaşam Aktiviteleri (GYA)’nin Değerlendirmesi
Günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirilmesindeki temel amaç;
- Bireylerin temel, günlük yaşamlarında gerekli olan aktivitelerini, ihtiyaç halinde yerine getirebilme durumunu tanımlamak
- Bağımlılık derecelerini tanımlamak
- Kişilerin rehabilitasyon potansiyelleri hakkında bilgi sahibi olmaktır.
Bireylerin rehabilitasyon programında meydana gelecek gelişmelerini takip etmek için günlük yaşam aktivitelerinin değerlendirmesi yapılmalıdır. GYA değerlendirmeleri sonrasında yaşlı bireyler tamamen bağımlı (hiç yapamamakta), yarı bağımlı, (yardımla yapabilmekte), bağımsız (kendi başına yapabilmekte) şeklinde üç kategoride sınıflandırılmaktadır.
- Değerlendirmeler mümkün olduğunca bireylerin kendi ortamlarında, mevcut ise kendi araç gereçleriyle yapılmalıdır.
- Değerlendirme zamanları, hastalıkların takibi yapılarak planlanmalıdır.
- Değerlendirmelerde; hastaların yaşları, tanılanması, sosyal ve emosyonel durumları, günlük olarak yaptıkları işler, bağımlılıkalrına/yetersizliğine bağlı ortaya çıkacak durumu (sosyal katılım düzeyleri ve psikolojik durumları), genel durumları (kas kuvvetleri, eklem hareketleri, spastisite, deformiteler) kesinlikle göz önünde bulundurulmalıdır.